بر اساس تحقیقات تاریخی، مرند در اقتدار کلده و آشور مرکز مهمی بوده است. به روایتی کلمه مرند در زبان ارمنی به معنای دفن یا دفینه است که گویند مرند محل دفن نوح پیغمبر است و بنا به قولی محل دفن مادر نوح پیغمبر می باشد. مورخان قدیم نوشتهاند که مرند پایتخت واسپورگان در دوره ساسانی بوده و بقایای آتشکدهای در تپه خاکستری مرند میتواند دلیل آن باشد.
بطلمیوس جغرافیدان معروف یونان از این منطقه بنام مانداگارانا یاد میکند که منطبق بر مرند امروزی است.
شهرستان مرند با وسعت ۳۲۸۶ کیلومتر مربع (۷٫۲ درصد مساحت استان) در ۶۰ کیلومتری تبریز واقع شده و از سمت شمال با شهرستان جلفا، از سمت شرق با شهرستانهای ورزقان، از سمت غرب با استان آذربایجان غربی و از سمت جنوب با شهرستان شبستر هممرز است.
شهر مرند به دلیل قرارگیری در شاهراه ارتباط ایران-اروپا از موقعیت بی نظیر جغرافیایی و ارتباطی برخوردار است. بزرگراه تبریز-مرند، جاده مرند-بازرگان، جاده مرند-جلفا از مهمترین راه های ارتباطی این شهر می باشد. که پروژهای تبدیل بزرگراه تبریز-مرند و جاده مرند-بازرگان به آزادراه و جاده مرند-جلفا به بزرگراه در حال انجام می باشد.
شهر مرند در مسیر راه آهن برقی تبریز به جمهوری آذربایجان قرار دارد. ایستگاه راه آهن این شهر هر هفته سه بار قطار تهران-مرند و سه بار قطار تبریز-مرند را میزبانی می کند.
همچنین ایجاد منطقه ویژه اقتصادی با رویکرد حمل و نقل را از جمله هستههای کلیدی سند تدبیر توسعه شهرستان مرند بشمار می رود و قرار گرفتن در مسیر راهبردی حمل و نقل از ظرفیتهای ویژه این شهرستان است و شهرستان مرند با داشتن نزدیک به ۸۰۰۰ دستگاه کامیون فعال در صنعت حمل و نقل قطب حمل و نقل کشور بشمار می رود.
اقتصاد مرند بیشتر بر پایه کشاورزی استوار است. تمام منطقه مرند بنا به شرایط طبیعی، برای دامداری، کشاورزی و باغداری مناسب می باشد. این شهرستان با دارا بودن حدود ۱۱ درصد کل اراضی باغی استان، ظرفیت بالای تولید عسل، ظرفیت بالای تولیدات دامی به ویژه گوشت مرغ و گوشت قرمز، پتانسیل مناسب دامپروری، ۹ معدن فعال، مزیت نسبی در تولید محصولات کانی غیر فلزی و واقع شدن در مسیر راه آهن سراسری کشور به اروپا، قفقاز و آسیای مرکزی، پتانسیل زیادی برای سرمایهگذاری در بخشهای صنعت و معدن و صنایع تبدیلی کشاورزی دارد.
در سالهای اخیر به علت کاهش آب سفرههای زیرزمینی کشاورزان تدابیری جهت تطبیق با شرایط آب و هوایی اندیشیده و برای مقابله با خشکسالی و کمبود های آب زراعتی تحول نوینی در نوع کشت محصولات ابداع کردهاند. از آن جمله میتوان به کشت زعفران که در اقتصاد کشاورزی به طلای سرخ مشهور است اشاره کرد. اخیرا به صورت گسترده در دهستان بناب واقع در شرق مرند ترویج گردیده و از مرغوبیت و معروفیت خاصی برخوردار شده است.
توسعه سطح زیرکشت پسته در مناطق مستعد از اولویتهای اصلی کشاورزان منطقه بشمار می رود و اراضی زیر کشت پسته در شهرستان مرند حدود ۱۱۰ هکتار می باشد و ارقام غالب پسته کاشته شده در شهرستان مرند را شاه پسند، احمدی، اکبری، اوحدی و کله قوچی می باشد که این ارقام از مرغوبیت و بازار پسندی خوبی برخوردارند.
شهرستان مرند از دیر باز مهد علم و دانش بوده و نخبگان و فرهیختگان بیشماری را به به جهانیان معرفی کرده است و در حال حاضر دارای مراکز علمی و دانشگاهی در سطح شهرستان می باشد که ، دانشگاه آزاد اسلامی ، دانشکده فنی و مهندسی ، دانشگاه پیام نور ، دانشگاه علمی و کاربردی ، مرکز آموزش فنی و حرفهای مرند از آن جمله می باشند.